-Emirdağ’ın Düşman İşgalinden Kurtuluşunun 103.Yıldönümü kutlu olsun.-
Büyük Taarruz’da Emirdağ, Türk Ordusunun mühimmat depolarından biriydi. 1.Ordu emrine verilen Mürettep Tümen 22 Ağustos’ta Piribeyli’de, 23 Ağustos’ta Emirdağ’da bulunuyordu.
2.Kolordu Albay Ali Hikmet (Ayerdem)’dir. Kolordui Büyük Taarruz için 1. Ordu emrine verilmiştir. Kolordu 1 Ağustos’ta Emirdağ’dadır. 20 Ağustos’tan başlayarak 23 sabahı Yeniköy’de ve 25 Ağustos’ta Mahmutköy’dedir. Albay Kazım Orbay’ın Komutanı olduğu Kafkas Tümeni 1 Ağustos’ta Gedikevi’nde, Albay Abdurahman Nafiz Gürman’ın Komutanı olduğu 1. Tümen 23 Ağustos’ta Gedikevi ve Beyköy’deydi.
2.Kolordu birlikleri gizlilik içinde süratle Emirdağ etrafında toplanıyordu.
2. Ordu emrinde Emirdağ’da bulunan Albay Ali Hikmet Komutasındaki 2.Kolordu üç tümeni ile yani 24.500 asker, 500 at, 2.300 öküz, eşek, deve ve 48 topuyla 90-100 km. yol yürüyerek Şuhut bölgesine gelecek ve ihtiyat görevi yapmak üzere 1.Ordu Komutanlığı’nın emrine girecekti. 2. Ve 4.Kolordular sırasıyla Emirdağ ve Bolvadin’de ihtiyatı teşkil etmekteydi. 2 Ordu Topçu Taburu ile Makineli Tüfek Bölükleri ihtiyat kuvvetleri olarak Bayat’ta bulunacaktı. 1
Emirdağ yöresi Büyük Taarruz’da Afyon’a doğru yürüyen orduların geçiş menzilinde yer alıyordu. İhtiyat birlikleri de Emirdağ’da hazırlıklı olarak bekliyordu. Emirdağ halkı, ellerinde kalan son varlıklarını da orduya veriyorlar, Milli Ordunun zaferi için dua ediyorlardı.
Türk askerinin Taarruz emrni alınca ve harekete başlayınca ruh dünyasını bilmek açısından Mehmet Dürdali Karasan’ın anıları önem taşımaktadır:
23 Ağustos’ta alaya mahrem olarak taarruz emrinin geldiğini haber almıştık ve bunun için herkes bir an evvel emri görmek ve okumak istiyordu. Emir tabura tebliğ edilir edilmez tabur kumandanı bölük kumandanlarını toplayarak emrin mahiyetini anlatıyor, harekete geçileceği dakikayı da bildiriyordu. Harekete geçileceği gece Cenab-ı Hakk’a dua ederek erkenden yatmış ve nöbetçilerden başka ayakta kimse kalmamıştı. Vakti geldiğinde bütün kıta uyanmış
hazırlığını yapıyor, tan yerinden doğan Çoban yıldızı da fener vazifesini görüyordu.
Bu sırada yüksek tepelere çıkmış, güzel sesli alay efradı arasından seçilen hafızlar, ‘’Esselatü vesselamı aleyke ya Resulallah.’’ Diye sala veriyor, tepenin birindeki susunca diğer tepedeki tekrarlıyor ve bazen de hepsi ayrı ayrı yerlerden seslerini birleştirerek aynı kelimeleri söylüyorlardı. Gayr-i ihtiyari kalbime bir rikkat geldi. İçin için ağlamak istiyordum. Korku aklıma gelmiyordu. Ailem aklımdan geçmiyordu. Acaba bu ağlamanın manası ne idi. Bunu anlamıyordum.
Hazırlık bitince yürüyüşe geçildi. Alay müftüsü yolun üzerinde az yüksecik bir noktaya dikilmiş yüksek sesle dua ediyor,’’Yolunuz açık olsun Türk kahramanları, zafer sizindir.’’ Diye bağırıyordu. Karanlık içinden alay müftüsünün önünden geçen yürüyüş kolları, adeta sessiz akan bir çay gibi bütün birlikler süngülerini takmış düşman istikametine doğru sessizce akıp gidiyorlardı. Asker neşeli, biz de sevinçli idik Belki bu sefer Akdeniz’in zeytin dallarını görecek ve bu tufan böylece bitecekti. 2
Büyük Taarruz,; askeri, siyasi ve sosyal sonuçlarıyla Türk milletinin büyük zaferidir.
Askeri Sonuçlar
Yunan ordusu mağlup oldu ve uzun süre toparlanamayacak şekilde imha edildi. 200.000 mevcutlu ordunun 120.000-130.000 kişinin öldüğü, yaralandığı ve esir edildiği tahmin edilmektedir. Büyük Zafer’in Türk milletine insan zayiatı yönünden maliyeti ise 2318 şehit, 9360 yaralı, 101 esir ve 1697 kayıp olmak üzere toplam 13.476 kişidir.
Büyük Taarruz’da Türk ordusunun zayiat oranı % 6.3, Yunan ordusunun zayiat oranı ise %65’tir (on misli). Kazanılan zafer, Türk topraklarının işgal kuvvetlerinden tamamen temizlenmesini sağladı. Bu günün Türk askerine, gerektiğinde nelere muktedir olabildiğinin örneğini verdi. Bu zafer, jeopolitik bir düşünceyi de doğruladı “Anadolu istila edilemez.”
Türk milleti ne kadar zayıf olursa olsun yine bir ordu çıkarır ve vatanı için savaşır. Savaşmak zorundadır da. Bu nedenledir ki İkinci Dünya Savaşı’nda ne Hitler ne de Stalin Türkiye’ye taarruz edemedi. Atatürk Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruz’la dünya askeri tarihinde ilk defa “topyekûn savaş”ın örneğini verdi.
Siyasi Sonuçlar
Askeri güçle kabul ettirilmek istenen Sevr Anlaşması, Türk askeri gücü ile muharebe sahasında yırtılmış oldu. Lozan Barış Anlaşması’nın yapılmasını sağladı. Türkiye Misak-ı Milli’nin coğrafi hedeflerine ulaştı. Bu zafer, 4000 yıllık Türk tarihinde en uzun barış dönemini sağladı. Ancak büyük zaferler, uzun süreli barış dönemleri sağlarlar.
Türk’ün zaferi karşısında Yunanlıların yenilgisi de o kadar ağır olmuştur. Yunanlılar yenilgiden sonra; Krallarını kovdular. Yenilgiden birkaç gün sonra büyük askeri ihtilal oldu.
“Büyük Yunanistan” hayali peşinde koşan Başbakan Venizelos Yunanistan’dan kaçtı.
Yenilgiden sorumlu tutulan başkomutan ve başbakan idama, bir amiral ve bir general müebbed hapse mahkûm edildi. Yunanlılar bu yenilgiden maddi ve manevi olarak o kadar yıkılmıştır ki, yenilginin sonuçları bugünkü Türk-Yunan ilişkilerinin kaynakları olmuştur.
Atatürk, Büyük Taarruz’da düşmanı yenmeyi, zaferi sadece bir araç olarak görmüştür ve zaferden sonra şöyle demiştir: “Hiçbir zafer gaye değildir. Zafer ancak kendisinden daha büyük olan bir gayeyi elde etmek için belli başlı vasıtadır.
Sosyal Sonuçlar
Türk milletinin “esir edilemez” bir millet olduğunu bir kez daha ispatladı.
Türk’ün, devlet kurucu, teşkilatçı, yoktan bir ordu var eden bir millet olduğunu ispatladı.
Türk’ün, büyük devlet adamları ve komutanlar yetiştiren “asker millet” olduğu bir kez daha gösterildi. Bu nitelikleri ile sömürgeci devletlerin ellerinde esir olan bütün mazlum milletlere örnek oldu. Bu zafer, Türk inkılabının temel taşı oldu ve modern Türkiye’nin doğuşunu başlattı. 3
Ahmet Urfalı
- Prof.Dr. Ahmet ALTINTAŞ, Milli Mücadele’de Afyonkarahisar (1919-1922), Afyonkarahisar Valiliği Yayınları 2011, s. 260-274-286-296. ↩︎
- Mehmet Dürdali KARASAN (Haz. Şerif Karabağ), Paşam Nereye Kadar Çekileceğiz- Birinci Dünya Savaşı ve İstiklal Harbi Hatıraları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 2. Basım, 2020 İst. s.179-180 ↩︎
- Afyon Kocatepe Üniversitesi Kocatepe Büyük Taarruz Uygulama ve Araştırma Merkezi Tnk. Kur. Alb. Dr. İsmet GÖRGÜLÜ’nün “Büyük Taarruz” adlı eserinden alınmıştır. ↩︎
