12 Eylül Darbesi, 12 Eylül 1980 günü Türk Silahlı Kuvvetleri’nin emir komuta zinciri içinde gerçekleştirdiği askerî darbedir. Darbe, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kuvvet Komutanları ve Jandarma Genel Komutanı’ndan oluşan Millî Güvenlik Konseyi’nin liderliğinde gerçekleştirilmiştir.
Darbe, ülkedeki siyasi istikrarsızlık, ekonomik kriz ve toplumsal kutuplaşmanın bir sonucu olarak gerçekleştirilmiştir. Darbe öncesinde, ülkede siyasi partiler arasında şiddet olayları yaşanmakta, ekonomik kriz derinleşmekte ve toplumsal kutuplaşma giderek artmaktaydı.
12 Eylül Darbesi’nin gerekçeleri arasında, ülkede yaygınlaşan siyasi cinayetler, 6 Eylül 1980 günü Konya’da Necmettin Erbakan önderliğinde yapılan ve darbe liderlerinin “şeriat amaçlı bir kalkışma girişimi” olarak nitelediği Kudüs Mitingi de gösterilmiştir.
Darbe, Türkiye’de çok kapsamlı bir baskı rejimine yol açmıştır. Darbe sonrasında, Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedilmiş, siyasi partiler kapatılmış, sendikalar ve dernekler faaliyetlerine son vermiştir. Ayrıca, binlerce kişi gözaltına alınmış, yüzlerce kişi işkence görmüş ve onlarca kişi idam edilmiştir.
12 Eylül Darbesi, Türkiye’nin yakın siyasi tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. Darbe, Türkiye’de demokrasinin askıya alınmasına ve insan hakları ihlallerinin yaşanmasına yol açmıştır.
Darbenin sonuçları
12 Eylül Darbesi’nin sonuçları şunlardır:
- Türkiye’de demokrasi askıya alındı.
- İnsan hakları ihlalleri yaşandı.
- Siyasi partiler kapatıldı.
- Sendikalar ve dernekler faaliyetlerine son verildi.
- Yüz binlerce kişi gözaltına alındı.
- Binlerce kişi işkence gördü.
- Onlarca kişi idam edildi.
Darbenin etkileri
12 Eylül Darbesi, Türkiye’de uzun yıllar boyunca etkili olmuştur. Darbe, Türkiye’nin siyasi, ekonomik ve sosyal yapısında derin yaralar açmıştır. Darbenin etkileri, günümüzde de hissedilmektedir.
Darbenin etkileri arasında şunlar sayılabilir:
- Demokrasiye olan güvenin sarsılması
- Siyasi kutuplaşmanın artması
- İnsan hakları ihlallerinin yaygınlaşması
- Ekonomik krizin derinleşmesi
- Toplumsal huzurun bozulması
12 Eylül Darbesi, Türkiye’nin yakın siyasi tarihinde kara bir leke olarak kalmıştır. Darbenin etkileri, Türkiye’nin demokrasi ve insan hakları mücadelesinde önemli bir engel oluşturmaktadır.
