Avrupa Birliği içerisinde acaba Osmanlı’ya hangi ülke daha çok yardım etmiş diye araştırırken önüme bir makale çıktı. Doç. Dr. İkram Çınar tarafından yazılmış güzel bir makale tam da benim sorumun karşılığını veriyor. Sayın Hocamız, Macarların Türk kültürüne yaptıkları katkılarını çok güzel özetlemiş. Bunları şöyle hatırlamakta fayda var diye düşünüyorum ve aşağıda kısaca özetliyorum:
*İstanbul’un fethi esnasında Fatih Sultan Mehmet’in toplarını döken usta Urban Macar’dır.
*Yine, matbaayı getiren İbrahim Müteferrika Macar asıllıdır. Dünyada Türkoloji Kürsüsü’nün 1870 yılında kurulduğu ilk ülke Macaristan’dır.
*Ayrıca, Tanzimat döneminden itibaren Osmanlı’da Batılı anlamda müziğin gelişmesinde Macar müzisyenlerin katkısı olmuştur. Ferenc (Franz) Liszt, August von Adelburg, Macar Tevfik Bey, Hegei (Hece) Efendi, Alexandre Kommendiger, Vondra Bey ve Leopold Auer gibi Macar kökenli besteci, icracı ve öğretmenler Osmanlı topraklarına davet edilmişlerdir ve bunlardan kimi Türkiye’ye yerleşerek hayatlarını burada sürdürmüşlerdir.
*Hilal-i Ahmer’i yani Kızılay’ı kuran dört kişiden ikisi Macar, Abdullah Bey ve Ömer Paşa yani Hammerschmidt ve Michel Lattas. İlk Türkoloji Enstitüsü 1870’te Macaristan’da kuruldu. İlk Türk Derneği Macaristan’da kuruldu. 7 Sultan Abdülaziz tarafından davet edilen, modern Türk itfaiye örgütünü kuran Kont Ödön Szechenyi (1839-1922) Macar’dı. 1874- 1922 yılları arasında önemli hizmetler verdi.
*Türkiye’nin ilk cankurtaran hizmetleri ise Macaristan’dan Aladar Kovach tarafından kuruldu.
*Peter Rezsö (1891-1960), 1923-1936 yıllarında İstanbul’da yaşamış ve Türk Güreş Federasyonunun kurulmasına katkı sağlamış, antrenörlük yapmış ve Türk güreşinin yükselmesi için yol çizmiştir.
*Balkan Savaşlarında, Birinci Dünya Savaşında bizim yanımızda olan yine Macarlardı. Kars’ı Ruslara karşı savunan bazı generaller de Macar. General Kmety ve General Tobornak, İsmail Paşa ve Hurşit Paşa olarak… Bu savaşa birçok Macar katıldı: Jozsef Kholman, Lajos Tüköry ve Istvan Türr de bunlar arasındadır.
*1909’da İttihat ve Terakki yönetiminde yeni bir Türk tarihi yazmak ve tarih araştırmaları yapmak için kurulan Tarih-i Osmani Encümeni tüzüğünü yazan ve encümen olarak makaleler yazan Imre Karacson da Macar. Macaristan’dan Lajos Fekete (1891-1969) 1936-1937’de Başbakanlık Osmanlı Arşivlerini kurarak Türk kütüphaneciliğini ve modern arşivciliği temellendirmiş bir Türkologdu. Bela Bartok (1881-1945) Macaristan’dan gelip çağdaş Türk halk müziğini derleme, arşivleme ve notaya alıp kaydetmeyi kazandırmıştır. Bartok, 1930’larda Anadolu’da dolaşmış, eleman yetiştirmiştir.
Kısaca gerek Osmanlı gerekse Türkiye Cumhuriyeti döneminde Macaristan ile ilişkilerimiz hep üst düzeyde ve dostane olmuştur. Türk iş dünyasının da bu geçmişten kaynaklanan yakınlığı fırsat bilerek ticari ilişkileri daha da artırmaları gerekiyor. Öte yandan günümüzde de üniversite de okuyan gençlerimizin meraklı olanlar tabi, Macaristan’ı araştırarak, tanıyarak iki ülkenin gençlerinin daha da yakınlaşmalarına güzel projeler üretebileceklerini düşünüyorum. AB ülkeleri arasında Macaristan ile dostluğumuzun geliştirilmesi her iki ülke için de faydalı olacaktır.
Fahri Sarrafoğlu
