Brüksel Kültür Günlerini izlemek üzere Haren deki Ecole des Etoiles’a doğru yola çıktığımda Bayat kilimleri ile karşılaşacağımı hiç beklemiyordum. Hava parçalı bulutlu geçen yılı aratacak gibiydi. Aracımı uygun bir yere park ettikten sonra her zamanki gibi fotoğraf makinemi elime aldım, henüz erken olduğu için okulun meydanında alışık olduğumuz kalabalık yoktu. Tiyatro salonunda başlayacak Karagöz oyununu izlemek üzere içeriye girdiğimde kulaklarımda alışık olduğum kirkit sesi beni kendisine çekiyordu. Kendimi hünerli kızımızın renk çümbüşünü andıran elindeki iplikler ile maharetle tezgahta dokuduğu kilimin arasında dolaşırken onu hayranlıkla seyrederken buldum.
Bayat Kaymakamlığı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Kilim Atölyelerinde usta öğreticilik yapan Sevim Eski Hanımefendiden Brüksel’e geliş amaçlarını dinlerken çocukluğumda evimizde kurulan kilim tezgahları gözlerimin önünde canlanıvermişti.
Sevim Eski “Belçika’nın Başkentinde düzenlenen Brüksel Kültür Günleri’nde dört gün boyunca kursiyer bayan arkadaşımla beraber “Afyon Bayat Kilimleri” nin tanıtımını yapıyoruz.Türkiye’nin Patentli İlk ve Tek %100 Yün ve Kök Boyalı Kilimleri canlı renkleri ve yöreye özgü desenleriyle son derece gözalıcı Dünyaca ünlü Kökboyalı “Afyon Bayat Kilimleri” nin özellikleri arasında yüzdeyüz kökboyalı olması, kirman ipinden yapılıyor olması, elemeği, göznuru ile yüz,yüzelli yıl garantili olarak Bayat’ta üretiliyor olmasını söyleyebilirim.
Brüksel’de kurduğumuz Dokuma tezgahı Türklerin yanı sıra Belçikalı’lar tarafından da oldukça ilgi ile karşılandı. Belçika’da Atölyemizin olup olmadığını, Kilim ve Halı dokuma kursumuzun olup olmadığını bizlere sordular.Brüksel’de bizi ilgiyle karşılayan Afyon Bayat Evi Başkanı Ali Aktan’a teşekkür ederiz” diyerek Belçika’da gördükleri ilgiden memnuniyetini ifade etti.
RENKLERİN ÇOŞKUSU
Onlarca isimle anılan Bayat kilimleri, genellikle hikayesiyle adlandırılırken bazıları da ortaya çıktığı ya da yaygın dokunduğu yer veya aşiretin ismiyle adlandırılıyor. Motif ve desen zenginliğinin de dikkati çektiği, hakiki yün iplik ve kök boya uygulanmasıyla daha da değerlenen kilimler, desenlerini, bölge insanının yaşantısındaki acı tatlı olaylardan ya da iç içe olduğu doğadan alıyor.Bayat kilimlerin en çok beğenilen örnekleri arasında Avşar Güzeli, Saç Bağlı, Bindallı, Hayat Ağacı, Başaklı, Otağ, Parmaklı, Asarcık, Kör Çiçek, Bıtıraklı, Ejder Halı, Örümcekli, Çamcalı, Seleser sayılabilir.
HER KİLİMİN BİR HİKAYESİ VAR
Yapımlarında kullanılan yün iplik ve kök boya malzemesine zarif dokuma da eklenince değerli birer tabloya dönüşen Kökboyalı Afyon Bayat Kilimleri, halk arasında bilinen hikayeleriyle dikkati çekiyor.
Bayatlı kadınlarının dokuduğu kilimlerin her nakışı, bir duygunun ifadesidir. Her rengin bir anlamı vardır.Her renk bir Hikayenin satırbaşıdır. Bir ilmekte heyecan katar kilime, bir ilmekte sevinç. Renklerin tamamı bir araya geldiği zaman kilimde ortaya çıkar. Ve başlar Hikayesini anlatmaya… O Hikayeler ki alır götürür sizi çok ama çok eskilere. Kilimler de kendilerini dokuyan kadınların kilimi dokuduğu zaman içinde bulunduğu ruh hali ve duygularının birer tercümanı gibidir.
Kilimlerden bazılarının hikayeleri ise halk arasında şöyle anlatılıyor:
SELESER
Osmanlılar döneminde eşini askere gönderen bir Türkmen Gelini özlemini , hasretini ve endişesini dokuduğu kilime yansıtmıştır. Eşinin askerde Doğu Anadolu’da ki Ermeni isyanında ki savaşa katılarak şehit olduğu haberinin gelmesi üzerine, dokuduğu kilimi evinin önünden geçen dereye atar ve sel alıp gider. Kilimi bulanlar ise bu kadının olayını ve acısını bildikleri için kilime “Seleser” adını vermişlerdir.
AVŞAR GÜZELİ
İsmini bordürdeki genç kızı temsil eden motiften alan bu kilim deseni Osmanlı özelliklerini taşır. Kurt ağzı, su yolu, eli belinde ve göz motifleri kullanılır.
Türk Milletinin değişik boylarının olduğu tarihi bir gerçektir. Bayat İlcesine başka bir yerleşim yerinden Oğuz Boylarından Avşar boyundan getirilen gelinin çeyizindeki kilim, Bayatlı genç kızlar ve gelinler arasında çok sevilir ve bu kilimin dokunarak çoğaltılması istenir. Ancak bu kilime verilecek isim konusunda yapılan tartışmalar üzerine; Avşar Kızının eşi olan çoban konuşmalara kulak misafiri olur ve tartışmaya son vermek için bu kilimi bize getiren Avşar Güzeli eşim değil mi der ve bu kilimin adı o gün bu gün “Avşar Güzeli” olarak kalır.
Şükrü Sağlam
