İnsanlık yerleşik toplumlar halinde örgütlendiğinden beri, bazı gruplar diğerleri üzerinde egemenlik kurmaya çalışmışlardır. Tarih boyunca milyonlarca kilometrekarelik alanları kaplayan devasa imparatorluklar oluşmuştur. Peki bunların en büyükleri kimlerdi? WorldAtlas’a göre, Asya bozkır konfederasyonlarından küresel sömürge projelerine kadar, alan bakımından şimdiye kadar kurulmuş en büyük imparatorluklar burada yer alıyor.
10. Büyük Hun İmparatorluğu, 9 milyon km²
Hun İmparatorluğu MÖ 3. yüzyılın sonlarında Moğolistan’da ortaya çıktı ve yaklaşık 300 yıl varlığını sürdürdü. Antik Yunan ve Roma’daki çağdaşlarının aksine, Hun hükümdarları merkezi bir bürokrasiye, şehirlere veya yoğun tarıma başvurmadan geniş bir imparatorluk kurdular. Bu göçebe halk, dokuz milyon kilometrekarelik otlak ve ormanlık alana yayılmış, farklı kabile gruplarından oluşan bir konfederasyonu yönetiyor. Korkutucu savaşçılar olan bu askerler, özellikle atlı okçu birlikleri sayesinde, zamanlarının en etkili askerleri arasındaydı.
9. Yuan Hanedanlığı, 11 milyon km²
Yuan Hanedanlığı Çin’i yöneten ilk yabancı hanedandı. 1279 yılında Kubilay Han’ın Moğol ordularının Çin’i fethi sırasında kurulmuştur. Kubilay’ın saltanatı sırasında geniş Moğol İmparatorluğu dört parçaya bölündü. Bunlardan en büyüğü (ki buna Çin de dahildi) 1294’te ölen Kubilay’ın torunu Timur Han’a miras kaldı. Burada avlanırken görülen Timur Han, Yuan İmparatoru Chengzong adıyla Çin’i Hanbaliq’tan (günümüzde Pekin) yönetti.
8. Emevi Halifeliği, 11,1 milyon km²
Hz. Muhammed’in vefatından sonra kurulan ikinci halifelik olan Emeviler, İslam dünyasının doğuşunda ve gelişiminde önemli rol oynamıştır. Hz. Muhammed’in damadı Ali’nin ardından iktidara gelen Muaviye tarafından kurulan Emevi Halifeliği, 661 yılında yeni başkenti Şam çevresinde bir imparatorluk kurdu. O tarihten itibaren fetihler hızla birbirini izledi. . 8. yüzyılın başlarında halifelik, Kuzey Afrika ve İspanya’yı da içine alan çok etnikli bir imparatorluk haline geldi. Halifelik döneminde Hıristiyanlar ve Yahudilerin dinlerini yaşamalarına, ek bir vergi karşılığında izin verildi.
7. Abbasiler Halifeliği, 11,1 milyon km²
Zab Savaşı’nda yenilen Emevilerin yerine Abbasiler geçti. Başkenti Mezopotamya’daki (bugünkü Irak sınırları içinde) Bağdat’a taşıyarak İslam dünyası üzerindeki otoritesini tesis etti. Abbasiler döneminde imparatorluk artık Kuzeybatı Afrika ve İspanya’yı kapsamıyordu, ancak bu kayıplar Doğu’ya doğru bir genişlemeyle telafi ediliyordu. Halifelik, 9. yüzyılın başlarında Halife Memun’un fetihlerini kutlamak amacıyla bu süslü küreyi sipariş etmesiyle zirveye ulaştı.
6. İkinci Fransız Sömürge İmparatorluğu, 11,5 milyon km²
yüzyılda Fransa’ya imparatorluk kurması için ikinci bir şans verildi. Kuzey Amerika’daki topraklarını kaybeden Fransız liderler, sömürgeci bir canlanma başlattılar. Bu kez vurgu Afrika, Çinhindi (bugünkü Güneydoğu Asya) ve Güney Pasifik’e doğru genişlemede. 1870’lerde Fransa-Prusya Savaşı’nın ardından Fransa imparatorluğunu genişletme çabalarını iki katına çıkardı ve bu, Fransa’nın bugün Suriye, Lübnan, Kamerun ve Togo’ya karşılık gelen toprakları ele geçirmesiyle iki dünya savaşı arasındaki dönemde zirveye ulaştı.
5. İspanyol İmparatorluğu, 13,7 milyon km²
Kristof Kolomb’un 1492’de Atlas Okyanusu’nu aşarak gerçekleştirdiği sefer, Keşifler Çağı’nın başlangıcı ve İspanyol İmparatorluğu’nun yükselişi oldu. İkincisi, yerli Amerikalıların karşı koyamadığı tüfeklerin belirleyici bir silah haline geldiği Yeni Dünya’ya kadar uzanıyor. İspanyol fatihler, özellikle Aztek ve İnka medeniyetlerinin yerel liderlerini etkisiz hale getirirken, Avrupalıların getirdiği hastalıklar yerli halklar arasında büyük tahribata yol açtı. 1582 tarihli Güney Amerika haritasında da görüldüğü gibi, Yeni Dünya’nın büyük bir kısmı İspanyol kontrolü altına girdi.
4. Qing Hanedanlığı, 14,7 milyon km²
Çin, yaklaşık 2000 yıldır imparatorlar tarafından yönetiliyordu. 1644 yılında Mançular kuzeydoğudan gelerek Ming hanedanını devirdi ve Pekin’in kontrolünü ele geçirdi. İktidarın henüz beş yaşında olan genç Mançu imparatoru Şunzhi’ye devredilmesi, Qing hanedanı döneminde yeni bir dönemin başlangıcını oluşturdu. Şunçi ve halefleri, Dış Moğolistan, Tibet ve Sincan’daki egemenliklerini giderek genişletmeyi başardılar. Qing İmparatorluğu, Qianlong İmparatoru döneminde bir dizi askeri zaferin ardından 1760 yılında zirveye ulaştı. Qianlong’un saltanatı, olağanüstü uzun ömrüyle dikkat çekiyordu.
3. Rus İmparatorluğu – 22,8 milyon km²
1721 yılında Büyük Petro, Rus İmparatorluğu’nu ilan ederek Rusya’yı bölgesel bir güçten, kuzeyde İsveç’in, güneyde ise Osmanlı İmparatorluğu’nun zararına gerçek bir imparatorluğa dönüştürdü. Ruslar daha sonra doğuya doğru uzun bir ilerlemeye başladı, Sibirya’da yeni topraklar ele geçirdi ve Bering Boğazı’nı geçerek Kuzey Amerika’ya ulaştı, bu 1775 haritasında gösterildiği gibi. Zirvesinde, 19. yüzyılın sonunda, Rus İmparatorluğu yaklaşık Dünya yüzeyinin altıda biri büyüklüğündeydi ve 125 milyonluk bir nüfusa sahipti.
2. Moğol İmparatorluğu, 24 milyon km²
Moğol İmparatorluğu, bugüne kadar kurulmuş en büyük bitişik toprak parçasıdır. Doğuda Batı Avrupa’dan Japon Denizi’ne, kuzeyde Kuzey Kutup Dairesi’nden güneyde Hindistan Yarımadası’na kadar uzanır. 1279 yılında Kubilay Han’ın Çin’i fethetmesiyle imparatorluk zirveye ulaştı. O dönemde hızı ve verimliliğiyle tanınan ünlü Moğol elçileri günde 322 km yol kat edebiliyorlardı. Ancak imparatorluğun bir ucundan diğer ucuna gitmeleri bir aydan fazla sürecekti.
1. Britanya İmparatorluğu, 35,5 milyon km²
Viktorya dönemi İngilizleri imparatorluklarıyla büyük gurur duyuyorlardı. Dönemin pek çok yazarı, Albion’un değerlerini dünyaya yayarak modernleştirici bir güç olarak oynadığı rolü övdü. Ancak gerçek çoğu zaman bundan oldukça farklıdır. Bu harita 1886 yılında çizildiğinde, İngiltere hala hızlı bir şekilde toprak ilhak ediyordu. Sonraki otuz yıl boyunca Britanya İmparatorluğu Afrika’nın geniş bölgelerini kontrol altına aldı ve 1920’de zirveye ulaşarak gezegenin yaklaşık dörtte birini kaplayarak tarihin en büyük imparatorluğu haline geldi.
