Bir Emirdağ klasiği…
Emirdağ halk oyunlarının en çok beğenileni ve oynananı olan Dabandan, halkın ifadesiyle yöre için “milli marş” hüviyeti kazanmıştır. Emirdağ’ın her düğününde en az üç-beş defa oynanır. Aslında bir erkek oyunu olan Dabandan, yeni düğün anlayışı içinde kadınlar tarafından da sevilerek ortaya konulur. Halk oyunları literatüründe kaşıkla oynanan kırık zeybek türü sınıfına giren Dabandan, “Bugün ayın on dördü” türküsünün zengin ritmi eşliğinde bol vücut hareketleriyle seyredenleri de adeta büyüler. Halk oyunu bilmeyenlerin kullandığı, “kolumu dahi oynatamam.” sözü Dabandan için geçerli değildir. Zira onun ezgisi duyulduğunda ve oyunu seyredildiğinde mutlaka iştirak edilir.
Dabandan’ın ezgisi çalınmaya başlayınca ortalıkta bir sessizlik olur,merakla bekleyiş kimlerin oynayacağı ve oynamaya çıkanların ne kadar başarı sağlayacaklarıyla ilgilidir. Oyundaki karşılıklı uyum, yaklaşmalar, ayrılmalar ve kavuşmalar aynı zamanda sosyal mesajlar taşır. Birlik ve beraberlik figürleri seyredenleri derin kültürel kavrayış ve anlayışlara sevk eder. Her oyunda olduğu gibi Dabandanoyununda da oynama zamanı ve yeri Emirdağ halkının dünya görüşünü de yansıtır. Bir halk oyunun oluşmasında töre ve törenler, toplumun düşünsel dinamikleri etkili olur. Dabandan ‘nınaslında bir erkek oyunu olduğunu daha önce söylemiştik. Ancak son zamanlarda kadınların veya kadın-erkek karışık oynandığına tanık olmaktayız. Bu da halk oyunundaki sürerlik ve değişimin doğal bir sonucudur. Sosyal ve kültürel kendi mecrasında hareket ederken değişime de uğrar. Eşlerin karşılıklı oynamaları aile bağlarının güçlü oluşunun bir göstergesidir.
Dabandan oyunun ezgisi ve türkü sözleri tesadüfen bir araya gelmiş öğeler değildir. Oyunun arka planında Emirdağ halkının duygu ve düşünce algısıyla toplumsal mesajı gizlidir. Yine oyunun oluşumunda ezgi, figür ve hareketlilikaçısından bir tören ritüelinin izlerini görmek mümkündür.
Dabandan oyunun türküsünün sözleri
“Bugün ayın on dördü
Yâr saçını kim ördü
Ördü ise yâr ördü
Ay karanlık kim gördü
Oğlan adın İsmail
İsmine oldum mail” şeklinde başlar. Bu sözlerin varyantına bir Mersin türküsünde rastlıyoruz;
“Bugün ayın ondördü
Kız saçını kim ördü
Ördüyse yârim ördü
İspat getir kim ördü”
Türkü sözlerinde geçen ayın on dürdü, dolunayın bir başka adıdır. Sevgilinin yüzü ayın on dördüne benzetilir.Arapça’dan gelen ve özel isim olarak kullanılan,kadınlarda Bedriye, erkeklerde de Bedrettin ‘’ayın on dördü gibi” anlamına gelir.
Dabandan oyunu; ezgisi, figürü ve mesajı ile Emirdağ kaynaklıdır. Haydi bakalım Edelerimiz çalmaya başladı, kaşıklar da hazır, meydan hepimizi bekliyor.
Ahmet Urfalı
